در معاینه بالینی نوزاد در ارتباط با دهان و حلق باید از وجود شکاف کام که می تواند موجب مشکل تغذیه ای نوزاد شود اطلاع یافت. وضعیت زبان و بزرگی آن، وضعیت فک و کوچکی آن که همراه یا تنها ممکن است زمینه مشکلات مکیدن و شیر خوردن نوزاد را فراهم کند نیز قابل توجه اند. خارج شدن ترشحات مخاطی زیاد و یا وجود استفراغ صفراوی می تواند بیانگر ناهنجاریهای قسمت بالای دستگاه گوارش باشد. همچنین وجود زبان بزرگ ممکن است شاهدی بر کرتینیسم مادرزادی باشد. وجود دانه های مرواریدی شکل که کیستهای با ماده مخاطی هستند در کناره های لثه و سقف دهان امری عادی و بی اهمیت است. همچنین گاهی در سطح داخلی گونه ها برجستگی های گوشتی دیده می شود که خالی از اشکال می باشد. در معاینه گردن، پرده دار بودن آن می تواند نشانه ای از سندرم کروموزومی ترنر باشد. گاهی وجود کیست یا فیستول برونشیال را در این ناحیه می توان دید. وجود توده ای بزرگ در جلو گردن، نمودار هیپرتروفی تیروئید است. ضمناً معاینه بالینی نوزاد مربوط به تشخیص احتمالی تومور گردن و معاینه استخوان چنبر هر دو طرف گردن از نظر شکستگی آنها باید انجام شود. در معاینه قفسه سینه، ناهنجاریهای آن که شامل برجسته بودن و قیفی شکل بودن قفسه صدری است همراه با وضعیت تنفسی نوزاد باید مورد نظر باشد.
معاینه بالینی نوزاد و قفسه سینه
همچنین حالت پستان و بزرگی یا تورم آن که می تواند بیانگر رسیدگی نوزاد یا نارسی او باشد قابل توجه است. اگر قفسه سینه خیلی در معاینه ریه ها، تعداد، نظم و عمق تنفس باید مورد توجه باشد بنحوی که اگر افزایش تعداد تفس و به داخل کشیده شدن عضلات بین دنده ای در موقع دم با تنفس صدادار نوزاد همراه باشد، میتواند دلالت بربروز سندرم مشکل تنفسی نوزاد کند. یا بی نظمی و سطحی بودن تنفس ممکن است مربوط به هیپوکسی و یا علامتی از آسیب سیستم عصبی مرکزی باشد. تنفس متناوب یا دوره ای، بیشتر در ارتباط با کمی اکسیژن گیری خودنمایی می کند. گاهی ممکن است تاکیپنه گذرا در نوزادان بروز کند که خودبخود بر طرف و تنفس طبیعی میگردد. در معاینه قلب باید تعداد و ریتم ضربان قلب ارزیابی شود. تعداد ضربان قلب در نوزادان سالم بین ۱۶۰-۱۲۰ در دقیقه است و به هر حال کمتر از ۱۰۰ و بیشتر از ۱۶۰ ضربه در دقیقه باید بیرون از محدوده طبیعی تلقی گردیده و در رفع مشکل، چاره اندیشی شود.
معاینه بالینی نوزاد و شکم و دستگاه گوارش
از نظر وضعیت شکل ظاهری آن باید ارزیابی شود. شکم قایقی شکل علامتی از فتق دیافراگماتیک است در حالیکه شکم نفاخ و برجسته شاهدی برانسداد رودهها خواهد بود. وجود فتق نافی که در وضعیت های کوچک یا بزرگ شایع است، بدون نگرانی بوده و معمولاً خودبخود تا سه چهار سالگی بهبود خواهد یافت. وجود مایع داخل شکم معمولاً همراه با هیدرونفروز است. از دفع ادرار و مکونیوم در ۲۴ ساعت اول باید جویا و مطلع شد. هر چند دفع مکونیوم تا ۳۶ ساعت بعد از ولادت نیز ممکن است با تأخیر صورت گیرد. در معاینه دستگاه تناسلی، بزرگی آلت نزد پسرها باید احتمال هیپرپلازی سورنال را بخاطر آورد. وجود مقدار کمی مایع در کیسه بیضه یا هیدرو سال اهمیت زیادی نداشته و خودبخود بهبود مییابد. نزد نوزادان دختر، ترشحات مخاطی واژن امری شایع است که در هفته اول زندگی بهبود مییابد. همچنین هیپرتروفی کلیتوریس در این نوزادان می تواند علامتی از هیپرپلازی آدرنال یا مصرف اندروژنها در زمان بارداری مادر باشد. در معاینه اندام و ستون مهره ای، باید وضعیت استخوانها و ستون مهره ای را از نظر شکستگی و آنومالی های موجود، مورد بررسی قرار داد. گاهی وجود راههای ارتباطی یا فیستولی در مسیر ستون مهره ای از سر تا دنبالچه می تواند زمینه ساز ورود عفونت به داخل پرده های مغز گردد.
مراحل بعد از ارزیابی فیزیکی نوزاد
روشهای مختلفی نیز برای بررسی وضعیت عصبی رفتاری وی وجود دارد که با استفاده از این روشها میتوان نسبت به فرآیندهای متقابل رفتاری مثل جهت یابی، هشیاری و یا فرآیندهای حرکتی مثل تونیسیته عضلانی و داشتن واکنش دفاعی یا کنترل حالات فیزیولوژیکی مثل واکنش در مقابل نور تند و صدای زنگ و واکنش در برابر استرسها مثل لرزش، تغییر رنگ پوست و از جا پریدن، بررسیهای مختلفی بعمل آورد. علاوه بر معاینات ذکر شده، بعد از تولد نوزاد لازم است یکسری آزمایشات از قبیل: تعیین گروه خونی و Rh، آزمایش کومز Coombs، بخصوص در نوزادانی که مادر آنها گروه خونی O و Rh منفی هستند (بوسیله این آزمایش می توان مشخص نمود که آیا نوزاد در بدو تولد، آنتی کور ترشح شده از مادر را در خون خود دارد یا نه. در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش، غالباً ناگزیر به تعویض خون نوزاد هستیم)، آزمایش سرولوژی برای تشخیص سیفیلیس، آزمایش قند خون، و تعیین مقدار هماتوکریت انجام شود تا هرگونه بیماری و عوارض احتمالی بموقع تشخیص و مداوا گردد.