چه عواملی باعث نازایی زنان و مردان می شود؟

نازایی زنان و مردان عبارت است از ناتوانی در حامله شدن بعد از یک سال نزدیکی بدون جلوگیری از بارداری. ما در مجله اینترنتی برفانک درمورد  چه عواملی باعث نازایی زنان می شود، بیشتر توضیح خواهیم داد.

عوامل نازایی زنان و مردان :

عامل سن در خانم ها:

با توجه به آمارهای بدست آمده در مورد نازایی زنان ، حدود ۴/۵٪ خانمها در سنین ۱۶ تا ۲۰ سال ۳۱/۸ درصد در سنین ۳۵ سالگی و ۷۰٪ در سنین ۴۰ سالگی و بالاتر دارای مشکل نازایی می باشند.

افزایش سن با اثر گذاشتن بر روی تخمک باعث از بین رفتن قابلیت باروری تخمک می شود، حاملگی هایی که در سنین بالا اتفاق می افتد با احتمال بیشتری از سقط و ناهنجاری هائی همراه می باشد همچنین نارسایی تخمدان در سنین بالا با احتمال بیشتری دیده می شود و باعث نازایی زنان می شود.

۲- مُدت ازدواج (عامل زمان):

عدم باروری یک زوج پس از یک سال بدون استفاده از مسایل جلوگیری حاملگی باید مورد بررسی قرار گیرد، با توجه به آمار ۲۵٪ در زوجین در ماه اول پس از ازدواج ۶۳٪ در ۶ ماه اول و ۷۵٪ در ۹ ماه اول به طور کلی ۹۰-۸۰٪ در سال اول پس از ازدواج بارور می شوند.

3- عامل طبی:

علاوه بر عوامل سن و مُدت زمان ازدواج که در بالا از آنها یاد شدهٔ عواملی تحت عنوان عوامل طبی مسئول اکثریت علل نازایی زنان و مردان هستند، این عوامل با بررسی های گوناگون پزشکی قابل شناسایی می باشند، عوامل طبی سبب نازایی زنان و مردان را تحت عناوین زیر مورد بررسی قرار می دهیم.

الف) فاکتور یا عمل مردانه:

از این عوامل می توان به آسیب های بیضوی قبلی، بیضه های نزول نکرده، سابقه عفونت اوریونی، عفونت بیضه، مواد شیمیایی و سمّی، سابقه اعمال جراحی در ناحیهٔ تناسلی، مصرف داروهای مُضر و دفعات مقاربت ناکافی اشاره کرد.

برای ارزیابی فاکتورهای مردانه از آزمایش نمونه مایع اسپرم یا آزمایش شمارش اسپرم استفاده می شود. اسپرمها باید از نظر کمیت و کیفیت مناسب باشند، بیماری های مقاربتی ممکن است باعث بسته شدن لوله ها و عدم خروج اسپرم شوند، این مورد مثال خوبی در رابطه با اختلال کمیت یا کاهش تعداد اسپرم است، همچنین بیماری های شایعی مثل واریکوسل باعث اختلال در اسپرم یا تغییر کیفیت اسپرم می شود.

برای بررسی علل نازایی اولین اقدامی که صورت میگیرد. آزمایش شمارش اسپرم می باشد. این آزمایش باید حداقل دوبار انجام شده فاصله آزمایش حدود ۳ تا ۲ هفته باشد. نکته قابل توجه اینست که آزمایش شمارش اسپرم نباید بعد از تب، بیهوشی، عمل و اریکوسل و نمونه برداری از بیضه انجام شود.

همچنین ۴۸ تا ۷۲ ساعت قبل از آزمایش نباید مقاربت صورت گیرد. تفسیر آزمایش شمارش اسپرم یک امر تخصصی بوده و اگر با دقت کافی همراه نباشد می تواند مُشکلات جبران ناپذیری بوجود آورد.

بطور معمول اگر تعداد اسپرم در نمونه آزمایش بیش از ۲۰ میلیون باشد.

شخص قدرت باروری خوبی خواهد داشت، البته علاوه بر کافی بودن تعداد اسپرم باید آزمایش شمارش اسپرم شرایط زیر را نیز داشته باشد.

حجم نمونه آزمایش باید حدود ۵CC – ۲ باشد، بعد از ۴ ساعت حدود ۶۰ درصد اسپرم ها قدرت تحرک داشته باشد و همچنین باید ۶۰٪ اسپرم ها از نظر شکل طبیعی باشند.

اسپرمی که به تازگی وارد دستگاه تناسلی زن شده قدرت باروری نداشته و این قدرت را در دستگاه تناسلی جنسی زن پیدا می کند. اسپرم می تواند به طور متوسط تا ۸ روز در بدن جنس مُؤنث زنده بماند، اما فقط تا ۴۸ ساعت قدرت باروری خود را حفظ می کند.

نمونه آزمایش اسپرم حاوی ترشحات مختلف می باشد، بدینصورت که حدود ۳۰ درصد توسط غدهٔ پروستات، ۶۰درصد توسط وزیکول سمینال (کیسه منی) و حدود ۱۰ تا ۵ درصد توسط غدد فرعی دیگر ترشح می شوند، ترشحات پروستات کاملاً اسیدی، ترشحات کیسه منی کاملاً قلیائی و PH حاصل از ترکیب این ترشحات بین ۷/۲ تا ۷/۶ می باشد.

با بررسی نمونهٔ آزمایش اسپرم از نظر کمّی و کیفی می توان به اختلال عمل پروستات یا کیسه منی پی برده و بر اساس علت آن تصمیم به درمان گرفت. اگر حجم اسپرم کم و شدیداً اسیدی باشد نشانگر این است که ترشحات موجود از پروستات بوده و کیسه منی دخالت نداشته است.

پروستاگلاندین و قند فروکتوز موجود در مایع اسپرم منشاء کیسه منی داشته و در صورت عدم وجود پروستاگلاندین و فروکتوز می توان به اختلال کیسه منی پی برد.اگر چه عدم وجود فروکتوز می تواند علل دیگری نیز داشته باشد مثل کمبود آندروژنها در بدن.

ب) عامل تخمک گذاری:

برای شروع حاملگی، وجود تخمک در کنار اسپرم برای لقاح و تشکیل تخم الزامی است. علل متفاوتی برای عدم تخمک گذاری وجود دارد، که با بررسی های پزشکی شناخته می شود، از جمله این بررسی ها می توان به آزمایشات هورمونی، آزمایش نمونه برداری از رحم و بررسی تخمدان ها اشاره کرد، سندرم تخمدان های پلی کیستیک نمونه کلاسیک اختلال تخمک گذاری بوده که می تواند به نازایی مُنجر شود.

در مواردی مثل اختلالات تیروئید، بیماری های غدد فوق کلیوی و افزایش پرولاکتین خون نیز نازائی دیده می شود که نیازمند بررسی های هورمونی است.

ج) فاکتور گردن رحم:

ترشحات مخاطی گردن رحم باید حجم زیاد، آبکی و بدون سلول داشته باشد که این ترشحات برای نفوذ اسپرم مناسب می باشد.

اختلالات کارکردی یا آناتومیکی (عضوی) گردن رحم باعث اختلال در امر باروری و نازایی زنان می شود. جهت بررسی فاکتور گردن رحم از آزمایشی بنام آزمایش پس از مقاربت استفاده میشود.

در این آزمایش از بیمار خواسته می شود که حدود ۲۴-۱۲ ساعت قبل از زمانی که گردن رحم ترشحات مناسب برای تخمک گذاری پیدا می کند. یعنی بین روزهای دھم تا دوازدهم دوره قاعدگی مقاربت انجام داده و برای آزمایش مراجعه کند، برای انجام آزمایش پزشک ابتدا با استفاده از  سرنگ انسولين مقداری ترشحات گردن رحم را بر می دارد.

این ترشحات باید شرایط زیر را داشته باشد تا تست طبیعی تلقی شود. این ترشحات اگر بین دو انگشت گرفته شود باید خاصیت نخی شدن را تا ۸ سانتیمتر داشته باشد.

اگر این ترشحات را روی لام گسترش دهیم با عدسی قوی میکروسکوپ باید حدود ۱۰-۵ اسپرم وجود داشته باشد و همچنین حرکت فعال رو به جلو در اسپرم ها دیده شود، اگر خاصیت نخی شدن ترشحات وجود داشته باشد نشانگر این است که استروژن به اندازه کافی وجود داشته است، اگر نتیجه آزمایش پس از مقاربت طبیعی باشد.

یعنی مقاربت صحیح انجام شده و دیگر اینکه استروژن تخمدانی به اندازه کافی وجود داشته است.

از طرفی اگر نتیجهٔ آزمایش پس از مقاربت غیر طبیعی گزارش شود باید بررسی های لازم برای هر کدام از زوجین صورت گیرد، از عللی که موجب غیر طبیعی شدن آزمایش پس از مقاربت می شوند، در مورد خانمها می توان به تنگی شدید گردن رحم، عدم وجود غدد ترشحی در گردن رحم، تخریب گردن رحم و عفونت مهبل اشاره نمود.

در مورد آقایان نیز می توان به کم بودن تعداد اسپرم، مقاربت ناصحیح و وجود آنتی بادی علیه اسپرم اشاره نمود، به طور کلی موقعی که آزمایش پس از مقاربت منفی می شود باید مشخص شود که علت اختلال در ترشحات گردن رحم بوده و یا اختلال در اسپرم می باشد، برای این منظور تست های تشخیصی مختلفی وجود دارد که بهترین آنها قرار دادن ترشحات مخاطی گردن رحم و اسپرم در مجاورت یکدیگر است.

در این آزمایش ترشحات مخاطی گردن رحم خانم را در معرض دو نمونه اسپرم شوهر و نمونه اسپرم شخص دیگر قرار می دهند. اگر اسپرم شوهر قادر به نفوذ به داخل ترشحات را نداشته باشد ولی اسپرم شخص دیگری نفوذ کند، نتیجه می گیریم که اشکال در فاکتور مردانه شوهر است.

اما اگر هر دو نمونه اسپرم قادر به نفوذ نباشند نشان دهندهٔ اشکال در ترشحات مخاطی گردن رحم خانم است.

 ۱۰-۳ درصد علت نازایی در آقایان وجود انتی بادی های ضد اسپرم می باشد. که باید مورد بررسی قرار گیرند.

د) تغييرات بافتی پوششی داخل رحم:

بافت پوششی داخل رحم محلی لانه گزینی تخم می باشد، در طول دوره قاعدگی رحم دچار تغییرات تزایدی سلولی و ترشحی می شود. لذا یک هماهنگی بین تغییرات بافت پوششی رحم و دوره قاعدگی وجود دارد، در صورتی که این هماهنگی از بین برود به عنوان نارسایی مرحله ترشحی (فازلوتئال) تلقی می شود.و باعث نازایی زنان می شود.

مثلاً اگر روز ۲۶ قاعدگی نمونه ای از بافت پوششی رحمی برداشته شود و یا تولوژیست آن را روز ۲۴ قاعدگی گزارش کند از این گزارش چنین استنباط می شود که بافت پوششی رحمی ۲ روز از دوره قاعدگی عقب تر است.

لذا می توان نارسایی فارلوتئال را برای این فرد مطرح نمود که باعث نازایی زنان شده ، البته این بررسی باید در دو دورهٔ قاعدگی متوالی انجام گیرد، از عوامل نارسایی فازلوتال می توان به کمبود پروژسترون بهم خوردن نسبت به استروژن و پروژسترون (کاهش این نسبت) نمونه برداری از عضله رحم به جای سلول های پوششی رحم و بالاخره اشکال در خود سلول های رحمی (عدم وجود گیرنده پروژسترون روی سلول ها) اشاره کرد، البته شایعترین علت نارسایی فازلوتال همان کمبود پروژسترون می باشد.

نارسایی فازلوتئال خود را به صورت نازایی و سقط های مکرر نشان می دهد.

نارسایی فاز لوتئال بیشتر در افراد زیر دیده میشود:

۱) کسانی که قاعدگیشان تازه شروع شده است

۲) یکسال اول بعد از زایمان

۳) خانم هایی که اخیراً سقط کرده اند

۴) خانم های بالای ۳۵ سال سن

۵) خانم هایی که ورزشی قهرمانی انجام می دهند

۶) خانم هایی که تیروئید پرکار و پرولاکتین بالا دارند

۷) خانم هایی که بافت رحمی نابجا دارند

۸) خانمهایی که جهت القاء تخمک گذاری داروی کلومید استفاده می کنند.